Podobieństwa i różnice z innymi zawodami 

(PL) Nauczyciel niewidomych i słabowidzących (Tyflopedagog), podobnie jak zawód (PL) Nauczyciel niesłyszących i słabosłyszących (Surdopedagog),  to zawody pokrewne do zawodu (UA) Nauczyciel dzieci z niepełnosprawnościami. Zawód ukraiński i zawody polskie różnią się w tym przypadku zakresem przypisanych im czynności zawodowych. Oba polskie zawody charakteryzuje wyspecjalizowany zakres zadań zawodowych. W Ukrainie, przynajmniej według oficjalnych dokumentów, (UA) Nauczyciel dzieci z niepełnosprawnościami może zajmować się zarówno osobami, którymi opiekuje się w Polsce Surdopedagog czy Tyflopedagog lub (PL) Nauczyciel osób z niepełnosprawnością intelektualną (Oligofrenopedagog) czy (PL) Nauczyciel przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo.

WAŻNE

W Polsce szczegółowe wymagania w odniesieniu do różnych specjalności nauczycielskich w szkołach specjalnych reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, Dz.U. 2017 poz. 1575 z późn. zm. Nie ma ono odpowiednika w Ukrainie. Zawiera ono ważną klasyfikację zawodów nauczycielskich w szkołach specjalnych i przypisuje im następujące wymagania:

Nauczyciele uczniów z niepełnosprawnością intelektualną, w stopniu umiarkowanym, znacznym lub głębokim oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi

wymagane są:

• ukończenie studiów nadających kwalifikacje w zakresie pracy z uczniami z niepełnosprawnością intelektualną lub posiadających kwalifikacje do pracy w danym typie szkoły
• i dodatkowo kwalifikacje w zakresie niepełnosprawności intelektualnej

Nauczyciele uczniów z pozostałymi niepełnosprawnościami

wymagane są:

• posiadanie kwalifikacji do nauczania przedmiotu (prowadzenia zajęć)
• i dodatkowo kwalifikacje z pedagogiki specjalnej w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności uczniów (oligofrenopedagogika, surdopedagogika, tyflopedagogika, uczniowie przewlekle chorzy i niepełnosprawni ruchowo)

Synteza: prowadzi zajęcia dydaktyczno-wychowawcze i opiekuńcze z dziećmi i młodzieżą niewidomą i niedowidzącą w: przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach ponadgimnazjalnych, ośrodkach szkolno-wychowawczych, przygotowując tych uczniów i wychowanków do pełnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa, w tym do wykonywania odpowiedniego zawodu. 

Zadania zawodowe

 

• prowadzi zajęcia dydaktyczno-wychowawcze i opiekuńcze, dostosowane do możliwości psychofizycznych każdego ucznia; 
• naucza dzieci sprawnego poruszania się w przestrzeni; 
• maksymalnie usprawnia funkcje innych zmysłów; 
• dostarcza uczniom materiałów nagrywanych na taśmie w szybszym niż zwykle tempie (""mowa skondensowana""), w celu umożliwienia im szybszego odbierania danych słuchowych; 
• przekształca bodźce wzrokowe w postać dostępną dla niewidomego dziecka, tj. zastępowanie ich bodźcami słuchowymi lub dotykowo-kinestetycznymi, przy użyciu najbardziej przydatnych i efektywnych środków, takich jak: pismo Braillea, ""książki mówione"", wypukłe mapy, magnetofony itp.; 
• uzyskuje porady u lekarza specjalisty w dziedzinie wad wzroku, celem określenia ewentualnych ograniczeń czynności fizycznych u dzieci; 
• zapewnia każdemu dziecku jak najwięcej sposobności do znajdowania najbardziej odpowiednich warunków nauki, takich jak: oświetlenie, kąt patrzenia, wielkość czcionki itp.; 
• bezpośrednio kształci funkcje wzrokowe, mające na celu podwyższenie poziomu funkcjonowania wzroku na lekcjach ukierunkowanych na wytworzenie maksymalnej sprawności w skupieniu uwagi na przekazywaniu i interpretacji spostrzeżeń wzrokowych, aż do ćwiczenia wzroku w przypadku dzieci z resztkami widzenia; 
• stosuje takie metody pracy dydaktyczno-wychowawczej, które uwzględniają indywidualną pracę z każdym dzieckiem, ze względu na zróżnicowane możliwości wzrokowe, różny stopień ich zdolności intelektualnych, stan zdrowia i sprawności ogólnej, cechy charakterologiczne, które są spowodowane poczuciem niepełnosprawności; 
• prowadzi zajęcia z rewalidacji indywidualnej.

Poziom NQF (Polskiej Ramy Kwalifikacji): 6 lub 7

Posiadanie kwalifikacji wymaganych do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolu, danym typie szkoły lub rodzaju placówki Więcej: art.3 i 4 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, Dz.U. 2017 poz. 1575; 

oraz ukończenie studiów wyższych, zakładu kształcenia nauczycieli, studiów podyplomowych lub kursu kwalifikacyjnego, w zakresie tyflopedagogiki. 

Dokument potwierdzający kwalifikacje w zawodzie 

 

• dyplom magistra 
• dyplom licencjata 
• dyplom ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli  
• dyplom studiów podyplomowych 
• świadectwo ukończenia kursu kwalifikacyjnego 

Dodatkowe informacje

wymagane są:  

 

• posiadanie kwalifikacji do nauczania przedmiotu (prowadzenia zajęć)  
• i dodatkowo kwalifikacje z pedagogiki specjalnej w zakresie odpowiednim do niepełnosprawności uczniów (oligofrenopedagogika, surdopedagogika, tyflopedagogika, uczniowie przewlekle chorzy i niepełnosprawni ruchowo)

Zarówno Surdopedagog jak i Tyflopedagog musi spełniać warunek niekaralności potwierdzony zaświadczeniem z Krajowego Rejestru Karnego i nie może przeciwko niemu toczyć się postępowanie karne. 

Za zakład kształcenia nauczycieli uważa się: kolegium nauczycielskie, nauczycielskie kolegium języków obcych, studium nauczycielskie, studium wychowania przedszkolnego, studium nauczania początkowego lub pedagogiczne studium techniczne. 

Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, Dz.U. 2017 poz. 1575. 

Zawód nauczyciela, w tym przypadku nauczyciela niewidomych i słabowidzących (Tyflopedagoga) jest w Polsce zawodem regulowanym, tzn. przed podjęciem pracy w tym zawodzie konieczne jest spełnienie określonych prawem warunków, tj.: 

• posiadanie kwalifikacji wymaganych do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolu, danym typie szkoły lub rodzaju placówki Więcej: art.3 i 4 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, Dz.U. 2017 poz. 1575; 

  oraz ukończenie studiów wyższych, zakładu kształcenia nauczycieli, studiów podyplomowych lub kursu kwalifikacyjnego, w zakresie tyflopedagogiki. 

• warunku niekaralności  

Dodatkowo, w szkołach mogą być zatrudniani nauczyciele nie będący obywatelami polskimi wtedy, gdy taka potrzeba wynika z organizacji nauczania w szkole, przede wszystkim jednak na stanowiskach nauczycieli języków obcych.  

Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 października 1992 r. w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli nie będących obywatelami polskimi, Dz.U. 1992 nr 85 poz. 432.

Ważne. Decyzje w zakresie zatrudnienia danej osoby na stanowisku nauczyciela podejmuje dyrektor szkoły lub placówki. 

Ścieżka standardowa

Konieczne jest uznanie wymaganego dyplomu ukończenia studiów na odpowiednim kierunku  

a) poprzez nostryfikację; Więcej informacji o procedurze: NAWA   

b) poprzez uznanie go za równoważny z polskim dyplomem ukończenia studiów wyższych magisterskich; w przypadku Ukrainy za takie uznawane są dyplomy uzyskane do 20.06.2006 r. Więcej informacji: NAWA   

Konieczne może się także okazać potwierdzenie przygotowania pedagogicznego lub jego uzupełnienie na kursie kwalifikacyjnym.  

Podstawa prawna: art. 38 i art. 39 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, Dz.U. 2023 poz. 103. 

Ścieżka uproszczona

Dyrektor placówki może w uzasadnionych przypadkach zatrudnić osobę niespełniającą wymagań, ale posiadającą w ocenie dyrektora szkoły odpowiednie przygotowanie do prowadzenia zajęć. Dyrektor szkoły może uznać przygotowanie za właściwe nawet w przypadku braku nostryfikacji dyplomu. 

Podstawa prawna: art. 15 ustawy – Prawo oświatowe, Dz.U. 2017 poz. 59. 

Ścieżka tymczasowa

W latach szkolnych 2021/2022–2023/2024 na stanowisku pomocy nauczyciela (jako asystent nauczyciela) może być zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego, jeżeli posiada znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki.  

Nie ma wymogu oficjalnego potwierdzania znajomości języka polskiego. 

Podstawa prawna: art.57 ustawy z dnia 12 marca 2022 r. obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, Dz.U. 2023 poz. 103.