Podobieństwa i różnice z innymi zawodami 

(PL) Nauczyciel praktycznej nauki zawodu to zawód pokrewny do (UA) Nauczyciela zawodu. W zawodach tych występuje zbieżny zakres zadań, choć w Ukrainie nie ma formalnego rozróżnienia na nauczyciela prowadzącego zajęcia w zakresie przedmiotów teoretycznych zawodowych, a takiego, który odpowiada za jego praktyczną naukę zawodu. Dodatkowo, osoba wykonująca zawód (UA) Nauczyciela zawodu może posiadać wykształcenie znacząco niższe niż wymagane w zawodzie (PL) Nauczyciela przedmiotów teoretycznych zawodowych (zwanego w regulacjach oświatowych Nauczycielem teoretycznych przedmiotów zawodowych czy (PL) Nauczyciela praktycznej nauki zawodu. Dodatkową barierą w dostępie do tych polskich zawodów stanowi to, że są one regulowane.

Synteza: prowadzi zajęcia z zakresu praktycznej nauki zawodu, w czasie trwania zajęć dydaktyczno-wychowawczych w publicznych szkołach ponadpodstawowych prowadzących kształcenie zawodowe: technikach, branżowych szkołach I i II stopnia, szkołach policealnych (najczęściej w formie warsztatów szkolnych) oraz w ramach przygotowania zawodowego młodocianych u pracodawców (np. fabryce, firmie) – (choć w tym zakresie najczęściej pracuje (PL) Instruktor praktycznej nauki zawodu), w tym na zasadach dualnego systemu kształcenia w rzeczywistych warunkach pracy; naucza przedmiotów zawodowych praktycznych w celu wykształcenia u uczniów umiejętności zawodowych ujętych w charakterystyce kwalifikacyjnej absolwenta i programach nauczania.

• realizuje program nauczania (w ramach nauczanego przedmiotu) uwzględniający podstawę programową kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego
• decyduje o metodach i sposobach realizacji podstawy programowej oraz planuje proces dydaktyczno-wychowawczy w ramach nauczanego przedmiotu
• przekazuje uczniom wiedzę praktyczną z zakresu nauczanego przedmiotu, celem nabycia przez uczniów umiejętności praktycznych w wybranym zawodzie, określonych w programie nauczania zawodu
• realizuje program nauczania z zachowaniem korelacji z zawodowymi przedmiotami teoretycznymi, dostosowuje treści kształcenia do wymogów stawianych przez rynek pracy
• doskonali metody nauczania i wychowania 
• rozwija u uczniów wrażliwość społeczną, moralną i estetyczną
• stwarza warunki sprzyjające rozwijaniu u uczniów samodzielności myślenia, wdraża uczniów do samodzielnej, systematycznej pracy, przy zastosowaniu nowoczesnych metod dydaktycznych
• stale troszczy się o stan zdrowia uczniów i kulturę ich zachowania, ściśle współpracuje z wychowawcą klasy przygotowuje dla uczniów zadania szkoleniowo-produkcyjne lub szkoleniowo-usługowe
• organizuje stanowiska pracy dla uczniów: czuwa nad prawidłową eksploatacją maszyn i urządzeń, ustala ich stan techniczny i planuje naprawy
• wdraża uczniów do przestrzegania zasad ergonomii, bhp, ppoż. i ochrony środowiska podczas wykonywania wszelkich prac oraz zapoznaje z zasadami udzielania pierwszej pomocy 
• komunikuje się i współpracuje z rodzicami i opiekunami uczniów
• nawiązuje i utrzymuje ścisłą współpracę z innymi nauczycielami, pedagogiem szkolnym lub psychologiem
• sprawdza i ocenia osiągnięcia edukacyjne uczniów, prowadzi dokumentację pedagogiczną w zakresie osiąganych wyników nauczania i realizacji programu nauczania
• poszerza i aktualizuje wiedzę z zakresu nauczanego przedmiotu, doskonali kwalifikacje przez uczestniczenie w różnych formach doskonalenia i samokształcenia, w tym w ramach obowiązkowych szkoleń branżowych

Dodatkowe zadania zawodowe

• pełni funkcję kierownika warsztatów szkolnych lub jego zastępcy
• prowadzi koła zainteresowań
• opracowuje prace modelowo-konstrukcyjne i prezentuje je np. podczas imprez okolicznościowych (dni otwartych itp.)

Poziom NQF (Polskiej Ramy Kwalifikacji): 5-7 

Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela praktycznej nauki zawodu w branżowych szkołach I stopnia, branżowych szkołach II stopnia, technikach i szkołach policealnych, w tym w szkołach w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, posiada osoba, która:

• ukończyła studia II stopnia lub jednolite studia magisterskie, na kierunku (specjalności) zgodnym z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami
• oraz posiada przygotowanie pedagogiczne

(LUB)

• ukończyła studia II stopnia lub jednolite studia magisterskie, na kierunku, którego efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności obejmują treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, wskazane w podstawie programowej dla tego przedmiotu na odpowiednim etapie edukacyjnym 
• oraz posiada przygotowanie pedagogiczne

(LUB)

• ukończyła studia II stopnia lub jednolite studia magisterskie, na kierunku (specjalności) innym niż wymieniony powyżej 
• oraz ukończyła studia podyplomowe w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć 
• oraz posiada przygotowanie pedagogiczne

(LUB) 

• ukończyła pedagogiczne studium techniczne

(LUB)

• posiada świadectwo dojrzałości 
• i posiada dokument potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zakresie zawodu, którego będzie nauczać
• i posiada przygotowanie pedagogiczne
• a także posiada co najmniej 2-letni  staż  pracy  w  zawodzie, którego będzie nauczać

(LUB) 

• posiada tytuł mistrza w zawodzie, którego będzie nauczać, oraz przygotowanie pedagogiczne.

Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, Dz.U. 2017 poz. 1575 z późn. zm.
 

Dokument potwierdzający kwalifikacje w zawodzie 

• dyplom magistra
• dyplom licencjata
• świadectwo ukończenia szkoły średniej, w tym technicznej 
• tytuł mistrza w danym zawodzie

W zakresie przygotowania pedagogicznego:

• dyplom ukończenia studiów pedagogicznych 
• lub inny dokument wydany przez uczelnię (np. suplement do dyplomu, świadectwo ukończenia studiów podyplomowych)
• dyplom ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli
• świadectwo ukończenia pedagogicznego kursu kwalifikacyjnego

Dodatkowe informacje

Nauczyciel teoretycznych przedmiotów zawodowych spełniać warunek niekaralności potwierdzony zaświadczeniem z Krajowego Rejestru Karnego i nie może przeciwko niemu toczyć się postępowanie karne.

Zgodnie z art. 120 ust. 3a ustawy, prawo oświatowe w przypadku osób prowadzących praktyczną naukę zawodu, osoby te nie mogą być karane za umyślne przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece [...] – spełnienie tego warunku jest potwierdzane oświadczeniem osoby prowadzącej praktyczną naukę zawodu – nie jest wymagane złożenie zapytania do KRK.

Za zakład kształcenia nauczycieli uważa się: kolegium nauczycielskie, nauczycielskie kolegium języków obcych, studium nauczycielskie, studium wychowania przedszkolnego, studium nauczania początkowego lub pedagogiczne studium techniczne.

Przygotowanie pedagogiczne jest rozumiane w przepisach jako nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki szczegółowej, nauczanych w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin w powiązaniu z  kierunkiem  (specjalnością) kształcenia oraz pozytywnie ocenioną praktyką pedagogiczną – w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin. 

Wymiar przygotowania pedagogicznego, nie dotyczy osób, które uzyskały przygotowanie pedagogiczne przed dniem 31.10.1991. 

Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, Dz.U. 2017 poz. 1575

 

Zawód nauczyciela, w  tym przypadku (PL) Nauczyciela praktycznej nauki zawodu jest w Polsce zawodem regulowanym, tzn. przed podjęciem pracy w tym zawodzie konieczne jest spełnienie określonych prawem warunków, tj. oprócz warunków opisanych powyżej, w części  kwalifikacje wymagane oraz warunku niekaralności. 

Dodatkowo, w szkołach mogą być zatrudniani nauczyciele niebędący obywatelami polskimi wtedy, gdy taka potrzeba wynika z organizacji nauczania w szkole, przede wszystkim jednak na stanowiskach nauczycieli języków obcych. 

Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 października 1992 r. w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli nie będących 
obywatelami polskimi, Dz.U. 1992 nr 85 poz. 432.

Ważne

Decyzje w zakresie zatrudnienia danej osoby na stanowisku nauczyciela podejmuje dyrektor szkoły lub placówki.

W odniesieniu do Ukrainy nostryfikacji można dokonać tylko w przypadku dyplomu ukończenia studiów wyższych I i II stopnia (tytuł bakaławra lub magistra). W polskich szkołach wyższych nie prowadzi się kształcenia w skróconym cyklu, więc nie jest możliwa nostryfikacja dyplomu młodszego specjalisty / młodszego bakaławra. W tym przypadku konieczne jest uzupełnienie kwalifikacji 
poprzez ukończenie studiów I stopnia w systemie polskim. 

Istniejące obecnie ścieżki dostępu do tego zawodu dla obywateli państw trzecich, w tym obywateli Ukrainy:

Ścieżka standardowa

Konieczne jest uznanie wymaganego dyplomu ukończenia studiów na odpowiednim kierunku poprzez: (a) nostryfikację,  Więcej informacji  NAWA (b) uznanie go za równoważny z polskim dyplomem ukończenia studiów wyższych magisterskich; w przypadku Ukrainy za takie uznawane są dyplomy uzyskane do 20.06.2006 r. Więcej informacji: NAWA.

Podstawa prawna: art. 38 i art. 39 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, Dz.U. 2022 poz. 583.

Konieczne może się także okazać potwierdzenie przygotowania pedagogicznego lub jego uzupełnienie na kursie kwalifikacyjnym. 

Ścieżka uproszczona

Dyrektor placówki może w uzasadnionych przypadkach zatrudnić osobę niespełniającą wymagań, ale posiadającą w ocenie dyrektora szkoły odpowiednie przygotowanie do prowadzenia zajęć. Dyrektor szkoły może uznać przygotowanie za właściwe nawet w przypadku braku nostryfikacji dyplomu.

Podstawa prawna: art. 15 ustawy – Prawo oświatowe, Dz.U. 2017 poz. 59.
 

Ścieżka tymczasowa

W  latach szkolnych 2021/2022–2023/2024 na stanowisku pomocy nauczyciela (jako asystent nauczyciela) może być zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego, jeżeli posiada znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. 

Nie ma wymogu oficjalnego potwierdzania znajomości języka polskiego.

Podstawa prawna: art. 57 ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, Dz.U. 2022 poz. 583.