Podobieństwa i różnice z innymi zawodami 

(PL) Nauczyciel przedmiotu w szkole ponadpodstawowej to zawód pokrewny do (UA) Nauczyciela szkoły średniej ogólnokształcącej.W obu zawodach występuje stosunkowo zbieżny zakres zadań, jednak osoba wykonująca zawód (UA) Nauczyciela szkoły średniej ogólnokształcącej może posiadać wykształcenie niższe niż wymagane w zawodzie (PL) Nauczyciela przedmiotu w szkole ponadpodstawowej. Warto tu zaznaczyć, że możliwe jest w przypadku tych zawodów wystąpienie odmiennego zakresu zadań szczegółowych w związku z różnicami strukturalnymi pomiędzy polskim a ukraińskim system edukacji. Dodatkową barierę w dostępie do polskiego zawodu stanowić może to, że jest on regulowany. Możliwe (i stosowane w praktyce) jest natomiast podjęcie pracy w charakterze pomocy nauczyciela, czy to w zawodzie (PL) Asystenta nauczyciela dziecka cudzoziemskiego, (PL) Asystenta edukacji romskiej czy (PL) Asystenta nauczyciela w szkole. Jako że są one zawodami o niższym progu wejścia stanowić mogą tymczasowe rozwiązanie na czas uzupełniania/potwierdzania kwalifikacji w zawodzie nauczyciela w Polsce.

Synteza: Prowadzi zajęcia dydaktyczno-wychowawcze nauczając określonych przedmiotów w szkole ponadpodstawowej: liceach, technikach, szkołach branżowych; dba, aby uczniowie nabyli wiedzę i umiejętności określone w podstawach programowych kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.

Zadania zawodowe

• realizuje podstawę programową kształcenia ogólnego Ministerstwa Edukacji i Nauki, w zakresie nauczanego przedmiotu,  w  poszczególnych typach szkół
• realizuje program nauczania danego przedmiotu według zasad współczesnej dydaktyki, z zastosowaniem nowoczesnych metod nauczania i środków dydaktycznych
• wyposaża uczniów w wiedzę ogólną z zakresu nauczanego przedmiotu
• aktualizuje treści kształcenia i udoskonala metody nauczania w związku z rozwojem nauk właściwych dla nauczanego przedmiotu
• decyduje w sprawie doboru metod, form organizacyjnych, podręczników, środków dydaktycznych w nauczaniu danego przedmiotu
• kształtuje u uczniów umiejętności intelektualne i praktyczne, określone w podstawie programowej oraz szkolnych programach nauczania
• stwarza uczniom warunki do nabywania  umiejętności wyszukiwania, porządkowania i  wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz dokumentowania swojej pracy, z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych 
• stale ocenia wiedzę i umiejętności uczniów, ich postępy w nauce oraz analizuje przyczyny niepowodzeń
• krzewi dobre obyczaje i dba o czystość języka ojczystego ucznia w mowie i piśmie
• rozwija u uczniów wrażliwość społeczną, moralną i estetyczną
• współdziała z nauczycielami innych przedmiotów, pedagogiem szkolnym, psychologiem w celu korelacji treści kształcenia i doskonalenia pracy pedagogicznej
• zapewnia uczniom odpowiednie warunki do nauki poprzez dbałość o pracownię przedmiotową i jej wyposażenie
• wdraża uczniów do samodzielnej, systematycznej pracy i samodzielnego rozwiązywania problemów z zakresu nauczanego przedmiotu
• kształci u uczniów umiejętności intelektualne i praktyczne w sposób wzbogacający ich wiedzę oraz rozwijający myślenie i postawy niezbędne do twórczego funkcjonowania w społeczeństwie
• poszerza i aktualizuje wiedzę własną z zakresu nauczanego przedmiotu, wiedzy  psychopedagogicznej, podwyższa swoje  kwalifikacje poprzez udział w  różnych  formach doskonalenia i samokształcenia
• rozwija u uczniów szacunek dla wiedzy, zachęca do praktycznego zastosowania zdobytych wiadomości, wyrabia pasję poznawania świata (w tym osobistych zainteresowań)
• komunikuje się z rodzicami oraz środowiskiem ucznia w zakresie kształcenia i procesu wychowawczego, informuje o wynikach dydaktyczno-wychowawczych ucznia
• reaguje na zjawiska patologiczne w rodzinie i środowisku ucznia, współdziała z rodzicami i instytucjami ochrony praw ucznia, informuje rodziców o wynikach dydaktyczno-wychowawczych uczniów
• zapewnia poziom opieki i pomocy indywidualnej dla uczniów będących w trudnej sytuacji szkolnej lub społeczno-wychowawczej, w tym organizuje indywidualną opiekę nad uczniami z  trudnościami w nauce i zachowaniu
• realizuje założenia polityki państwa i przestrzega prawa oświatowego
• prowadzi dokumentację pedagogiczną z zakresu osiąganych wyników, przebiegu nauczania i realizacji programu nauczania
• przestrzega zasad etyki zawodowej, zachowania tajemnicy służbowej, ergonomii, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowisk wymaganych na stanowisku pracy

Dodatkowe zadania

• pełni funkcję nauczyciela-onsultanta, nauczyciela-doradcy metodycznego
• pełnieni funkcję opiekuna organizacji szkolnej, organizuje zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne kształtujące aktywność społeczną i umiejętność spędzania czasu wolnego uczniów (np. prowadzi koła zainteresowań, zajęcia wyrównawcze dla uczniów słabszych, sprawuje opiekę nad uczniami w czasie wycieczek, turniejów, zawodów, olimpiad itp.)
• pełni funkcję wychowawcy klasy itp.

Poziom NQF (Polskiej Ramy Kwalifikacji): 7

Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w szkołach policealnych, liceach ogólnokształcących, technikach, posiada osoba, która:

• ukończyła studia II stopnia lub jednolite studia magisterskie, na kierunku (specjalności) zgodnym z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami
• posiada przygotowanie pedagogiczne

(LUB)

• ukończyła studia II stopnia lub jednolite studia magisterskie, na kierunku, którego efekty kształcenia w zakresie wiedzy i umiejętności obejmują treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, wskazane w podstawie programowej dla tego przedmiotu na odpowiednim etapie edukacyjnym 
• posiada przygotowanie pedagogiczne

(LUB)

• ukończyła studia II stopnia lub jednolite studia magisterskie, na kierunku (specjalności) innym niż wymieniony powyżej 
• ukończyła studia podyplomowe w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć 
• oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.

Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, Dz.U. 2017 poz. 1575 z późn. zm.

Dokument potwierdzający kwalifikacje w zawodzie 

• dyplom magistra

W zakresie przygotowania pedagogicznego: 

• dyplom ukończenia studiów pedagogicznych lub inny dokument wydany przez uczelnię (np. suplement do dyplomu, świadectwo ukończenia studiów podyplomowych)
• dyplom ukończenia zakładu  kształcenia  nauczycieli
• świadectwo ukończenia pedagogicznego kursu kwalifikacyjnego

Dodatkowe informacje

Nauczyciel przedmiotu w szkole ponadpodstawowej musi spełniać warunek niekaralności potwierdzony zaświadczeniem z Krajowego Rejestru Karnego i nie może przeciwko niemu toczyć się postępowanie karne.

Przygotowanie pedagogiczne jest rozumiane w przepisach jako nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki szczegółowej, nauczanych w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin w powiązaniu z kierunkiem (specjalnością) kształcenia oraz pozytywnie ocenioną praktyką pedagogiczną – w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin.

Wymiar przygotowania pedagogicznego, nie dotyczy osób, które uzyskały przygotowanie pedagogiczne przed dniem 31.10.1991. 

Za zakład kształcenia nauczycieli uważa się: kolegium nauczycielskie, nauczycielskie kolegium języków obcych, studium nauczycielskie, studium wychowania przedszkolnego, studium nauczania początkowego lub pedagogiczne studium techniczne.

Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, Dz.U. 2017 poz. 1575 
z późn. zm.

Zawód nauczyciela, w tym przypadku (PL) Nauczyciela przedmiotu w szkole ponadpodstawowej jest w Polsce zawodem regulowanym, tzn. przed podjęciem pracy w tym zawodzie konieczne jest spełnienie określonych prawem warunków, tj.oprócz warunków opisanych powyżej, w części  kwalifikacje wymagane oraz warunku niekaralności. 

Dodatkowo, w szkołach mogą być zatrudniani nauczyciele niebędący obywatelami polskimi wtedy, gdy taka potrzeba wynika z organizacji nauczania w szkole, przede wszystkim jednak na stanowiskach nauczycieli języków obcych. 

Źródło: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 października 1992 r. w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli nie będących obywatelami polskimi, Dz.U. 1992 nr 85 poz. 432.

Ważne

Decyzje w zakresie zatrudnienia danej osoby na stanowisku nauczyciela podejmuje dyrektor szkoły lub placówki.

Istniejące obecnie ścieżki dostępu do tego zawodu dla obywateli państw trzecich, w tym obywateli Ukrainy:

Ścieżka standardowa

Konieczne jest uznanie wymaganego dyplomu ukończenia studiów na odpowiednim kierunku poprzez: (a) nostryfikację; więcej informacji  NAWA;  (b) uznanie go za równoważny z polskim dyplomem ukończenia studiów wyższych magisterskich; w przypadku Ukrainy za takie uznawane są dyplomy uzyskane do 20.06.2006 r. Więcej informacji: NAWA.

Podstawa prawna: art. 38 i art. 39 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, Dz.U. 2022 poz. 583.

Konieczne może się także okazać potwierdzenie przygotowania pedagogicznego lub jego uzupełnienie na kursie kwalifikacyjnym. 

Ścieżka uproszczona

Dyrektor placówki może w uzasadnionych przypadkach zatrudnić osobę niespełniającą wymagań, ale posiadającą w ocenie dyrektora szkoły odpowiednie przygotowanie do prowadzenia zajęć. Dyrektor szkoły może uznać przygotowanie za właściwe nawet w przypadku braku nostryfikacji dyplomu.

Podstawa prawna: art. 15 ustawy – Prawo oświatowe, Dz.U. 2017 poz. 59

Ścieżka tymczasowa

W  latach szkolnych 2021/2022–2023/2024 na stanowisku pomocy nauczyciela (jako asystent nauczyciela) może być zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego, jeżeli posiada znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. 

Nie ma wymogu oficjalnego potwierdzania znajomości języka polskiego.

Podstawa prawna: art. 57 ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, Dz.U. 2022 poz. 583.